Beter Buiten – pilootproject

Verschillende actoren uit de sector van de cultuureducatie enerzijds, en de milieueducatie anderzijds, werkten samen om dit pilootproject vorm en inhoud te geven.

De samenwerking werd geïnitieerd door een aantal Brusselse gemeenschapscentra en ontstond uit de vaststelling van een gebrek aan specifieke ondersteuning voor leerkrachten bij de organisatie van buitenactiviteiten met hun klas.

• GC Wabo
• Schoolpodium Noord
• Regio Noord
• Brede School De Weg-Wijzer Evere
• Everna jeugddienst
• Leefmilieu Brussel, Departement Milieu- en natuureducatie
• OCB/MOS Brussel
• GoodPlanet /NME Brussel vzw
• Tournesol-Zonnebloem vzw
• Natuurpunt CVN vzw
• Biloba vzw
• Velt  vzw

De deelnemende partners werkten 10 kant-en-klare fiches uit voor het uitvoeren van  educatieve buitenactiviteiten die de leerkrachten mogen gebruiken en een bijhorende checklist waarmee de leerkrachten  hun educatieve buitenactiviteit een ‘score’ kunnen geven. Die score is afhankelijk van het aantal leergebieden, sociale en motorische vaardigheden en belevingsaspecten waaraan de buitenactiviteit beantwoordt (i.o.m. de ontwikkelingsdoelen basisonderwijs). De checklist dient als reflectietool om leerkrachten aan het denken te zetten rond de opportuniteiten van hun activiteiten.

Elke buitenactiviteit die een leerkracht met zijn/haar klas uitvoert, moet minstens een score van 5 sterren hebben. Aan het einde van het traject moet elke klas een minimum van 20 sterren hebben behaald. Indien ze hierin slagen, worden ze uitgenodigd om dit met de andere scholen te vieren op het slotevent. Het is natuurlijk niet de bedoeling dat een school niet naar het slotevent mag komen omdat ze te weinig sterren heeft behaald. Om dit te vermijden, worden de scholen in eerste instantie begeleid bij het uitwerken van hun eigen educatieve buitenactiviteiten.

0. Checklist Beter Buiten

1. Kunst in openlucht – Land Art

2. Muzix

3. Blote voeten

4. Rekenen en meten met takken

5. Paparazzi’s in het groen

6. Talige taken met takken en slakken

7. Bosparfum

8. Buitenkombingo

9. Op zoek naar de schat

9.1 Sportinfrastructuur regio Noord

10. Speurders van natuurfenomenale verbanden

Na het uitvoeren van een educatieve buitenactiviteit moet de leerkracht die delen op Klas in Brussel, een online database gekoppeld aan Google Maps die werd ontwikkeld door Onderwijscentrum Brussel. Zo kunnen de leerkrachten gemakkelijk succesvolle activiteiten en leuke plaatsen delen met anderen en van elkaars ervaringen leren.

Klas in Brussel beperkt zich echter niet tot de leerkrachten van het Beter Buiten-traject. Elke leerkracht die lesgeeft in Brussel is welkom om gebruik te maken van dit handig ontdekkingsmiddel.

Website: https://klasinbrussel.be/

Voor meer informatie hierover kan u terecht bij Véronique Bidée (mos@vgc.be).

Op de voormiddag van 8 november 2018 vond het Beter Buiten-slotfeest van het eerste traject in Oudergem en Watermaal-Bosvoorde plaats in het Tournay-Solvay-park, in samenwerking met GC WaBo.

Op de voormiddag van 14 en 21 november 2019 vond in het Moeraske te Evere het tweede Beter Buiten slotfeest plaats, in samenwerking met GC Everna.

Voor de gelegenheid organiseert elke leerkracht een korte workshop/natuuratelier waar de verschillende klassen om de beurt aan deelnemen.

Nadien komt iedereen samen voor het groot slotspel en de gezellige picknick.

Het traject zal dan officieel afgerond zijn, maar de leerkrachten zullen hun educatieve buitenactiviteiten hopelijk met enthousiasme verder zetten en hun vergaarde kennis en ervaring delen met hun collega’s in een facultatief natraject.

Dit is de start van een heuse Beter Buiten-gemeenschap!

Een aantal bronnen waar u informatie zal vinden rond de voordelen van buiten lesgeven en spelen

• Samen naar buiten, een vertaling van Trésors du dehors, van de werkgroep ‘Tous Dehors’, 2017.

Dit boek is een prachtige stimulans voor buiten lesgeven, waarbij welzijn en leren worden gecombineerd. Via de getuigenissen van een twintigtal leerkrachten die met hun klassen naar buiten gingen, nodigt het collectief ‘Tous Dehors’ u uit om het buitenleven te ontdekken als een essentieel element van de cognitieve, psychomotorische en relationele ontwikkeling van een kind. ‘Trésors du dehors’ is bedoeld voor leerkrachten die de stap willen zetten om met hun klassen naar buiten te gaan of hun aanpak van buiten lesgeven willen versterken.

• Het laatste kind in het bos: Hoe we onze kinderen weer in contact brengen met de natuur, van Richard Louv, Jan Van Arkel, 2007.

Louv zette met dit boek aan tot een nationale dialoog in de Verenigde Staten. Hij bracht als eerste het onderzoek in kaart om het opgroeien zonder natuur in verband te brengen met de toename aan overgewicht, concentratiestoornissen en depressies bij kinderen, wat hij als de ‘Nature Deficit Disorder’ benoemt. Dit boek slaat niet alleen alarm, maar vertelt ook hoe we de verbroken relatie met de natuur kunnen herstellen.

WEBSITES/ WETENSCHAPPELIJKE ARTIKELS

• Een meta-analyse van de Londen Sustainable Development Commission (uit 2011) over het onderzoek naar de voordelen van tijd in de natuur spenderen voor het welzijn en leervermogen van kinderen.
• De Real World Learning Network is een Europees project dat onderzoek doet naar de methoden en voordelen van buiten lesgeven voor kinderen en jongeren en de interessante analyses en succesvolle praktijken deelt via hun website en nieuwsbrief (website in het Engels).
• De website van Springzaad beschikt over goed gedocumenteerde artikelen over kinderen meer naar buiten en in contact met de natuur brengen (springzaad.nl/publicaties, klik door naar ‘artikelen’).
• Naar aanleiding van een congres over het onderwerp, verzamelde en vatte de universiteit van Plymouth een grote literatuurlijst samen over de voordelen van buiten lesgeven voor studenten (zie Appendix 1 van Student Outcomes And Natural Schooling).
• In opdracht van het Instituut voor natuureducatie en duurzaamheid (IVN) schreef Mark Mieras de korte samenvatting Beetje natuur, grote invloed over de onderzoeken rond de invloed van (het gebrek aan) natuur op de ontwikkeling van.

Een aantal bronnen waar u activiteiten en inspiratie kan vinden over buiten (in stad, park of bos) spelen en leren.

WEBSITES

• Het pedagogisch dossier ‘De Natuur in de stad’ van Leefmilieu Brussel zal binnenkort gratis beschikbaar zijn op leefmilieu.brussels/leermiddelen
• Via de website van GoodPlanet kan u gratis een aantal ‘natuur-leuke’ activiteiten downloaden en naar hartenlust gebruiken. (op goodplanet.be/natuurinbrussel, scrol onderaan de pagina voor de spelfiches)
• Het project De Boom in beschikt over gratis uitgewerkte lessenpakketten voor elke graad van het lager onderwijs. Zo komen de kinderen op een interactieve manier het hele jaar door in contact met het bos.
• Voer elke week een andere korte seizoensgerichte natuuractiviteit uit via het rubriek ‘NU naar buiten, gratis activiteiten’ op de website van Natuurwijs. De activiteiten zijn gemakkelijk uit te voeren en ontwikkelt voor leerkrachten in het basisonderwijs en pedagogisch medewerkers in de kinderopvang.
• Surf naar de nl voor gratis lesmaterialen over natuuronderwijs. Met deze tien thema’s kunt u in alle basisscholen het hele jaar door aan de slag op uw speelplaats of in uw schoolbuurt.
• Op een website van Vives voor outdoor education vindt u 7 gratis kant-en-klare outdoor games die u met uw leerlingen kan uitvoeren.

BOEKEN

• Alle kinderen naar buiten! Het grote natuuractiviteitenboek, van Marieke Dijksman, – Knnv Uitgeverij – 2016. Dit boek staat boordevol buitenactiviteiten, natuurweetjes, lestips, zoekkaarten en spannende opdrachten zodat kinderen de vier seizoenen van de natuur ontdekken, zowel binnen als buiten.
• Op stap met de bosjuf. Praktisch handboek vol avonturentochten in de natuur, van Gertie Bergmans, Vertelpunt Uitgevers, 2016. Gertie Bergans, in Limburg bekend als ‘de bosjuf’, bracht dit boek uit om de avonturentochten te delen die ze met haar leerlingen in het bos beleefde. De tochten zijn praktisch uitgeschreven en reiken ideeën en prikkels aan om met jonge kinderen op ontdekking te gaan in de natuur.
• De wilde stad, ontdek wat je allemaal kunt doen in de stad, van Jo Schofield & Fiona Danks, Christofoor, 2014. Met dit boek op zak ga je op jacht naar wilde dieren, observeer je wilde schepselen, maak je wilde kunst, speel je wilde buitenspelletjes en beleef je spannende buitenavonturen in de wilde plekken van jouw stadsbuurt.
• Het slecht weer boek, wat je allemaal kunt doen in regen, wind en sneeuw, van Jo Schofield & Fiona Danks, Christofoor, In België wordt het slechte weer vaak als een excuus gebruikt om ons warm en comfortabel klaslokaal niet te verlaten. Maar het slechte weer heeft ook heel wat te bieden! Wacht dus niet tot de zon gaat schijnen en ontdek met dit boek al de opwindende en creatieve dingen die je bij slecht weer in de natuur kunt organiseren!
• Het bosboek, ontdek wat je allemaal kunt doen met een tak van Jos Schofield & Fiona Danks, Christofoor, 2012.Takken vormen het ultieme speelgoed.  Puur natuur, voor alle doeleinden geschikt, gratis, en met grenzeloze mogelijkheden voor spelletjes en avonturen buitenshuis. Dit boek geeft je boordevol ideeën van wat je allemaal met een tak kunt maken en de fantasie van jouw leerlingen te stimuleren!
• Laat ze buiten spelen: Pleidooi voor gezonde risico, van Helen Tovey, Garant Uitgevers, Antwerpen, 2011. Helen Tovey beargumenteert eerst waarom spelen in het groen zo belangrijk is voor kinderen en vervolgens gaat ze uitgebreid in op een punt dat vele leerkrachten, directieleden of ouders als obstakel benoemen om naar buiten te treden: de vermeende risico’s voor kinderen.
• Speelnatuur in de stad: hoe maak je dat?, van Josine van den Bogaard & Sigrun Lobst, Jan van Arkel, 2009. Hoe ziet beheersbare en uitdagende speelnatuur er uit? Hoe initieer, ontwerp, maak en beheer je deze in de woon- of schoolomgeving? Dit ontdekt u in dit boek die kennis van Wageningen Universiteit, Researchcentrum en GGD Rotterdam-Rijnmond combineert met de praktijkervaringen van Natuurspeeltuin de Speeldernis. Het resultaat is een rijk geïllustreerd en overzichtelijk verhaal, dat uitnodigt om zelf het avontuur van het realiseren van speelnatuur in de stad aan te gaan!
• Vrij spel voor natuur en kinderen, van Willy Leufgen & Marianne Van Lier, Jan Van Arkel, 2007.Bestaan succesvolle en uitdagende speelplekken nog? Ja, ze zijn er, ook in de stad. En met creativiteit en doorzettingsvermogen kan iedereen zo’n spannend landschap realiseren. Dit boek inspireert u met succesvolle voorbeelden in binnen- en buitenland, geeft u een kleurrijk palet van ideeën en pedagogische argumenten, een stappenplan en tips voor een geslaagde praktijk.
• Beter buiten spelen: Het speel-leerklimaat op de speelplaats, van Greet Caminada, Bekadidact Baarn, 2005. De speelplaats is de meest voor de hand liggende en vaak makkelijkste locatie om met de kinderen naar buiten te trekken. De manier waarop die is ingericht en de materialen die er zijn, geven richting aan de spelmogelijkheden. Dit boek bevat praktijkvoorbeelden en tips voor een geslaagde inrichting van de speelplaats, verrijkt met foto’s en tekeningen van kinderen.

Een aantal handige tools

• Pl@ntnet: Een applicatie om planten te herkennen.
• iNaturalist: Een applicatie om kleine dieren (vogels, insecten, kleine zoogdieren, amfibieën en reptielen) te herkennen.
• Gardens: een website en applicatie waar via filters gezocht kan worden naar Brusselse groene ruimten met speelpleinen, picknicktafels, specifieke fauna en flora, moestuinen, … Bovendien geeft het voor elke groene ruimte de geschiedenis, de aanwezige fauna en flora en praktische info weer.
• Gaan we buiten spelen? Een ludieke kaart met weergave en beschrijving van een aantal van de mooiste speelterreinen van Brussel (papieren versie gratis te verkrijgen via de info-dienst van Leefmilieu Brussel).
• GeoPortal.be, een online kaart waar de groene ruimten met publieke toegang, groene wandelingen en het speelnetwerk aangeduid staan.
• Zoekkaarten van Leefmilieu Brussel met de meest voorkomende zoogdieren, wilde bijen, libellen, amfibieën en reptielen en paddenstoelen in het Brussel Hoofdstedelijk Gewest (papieren versie gratis te verkrijgen via de info-dienst van Leefmilieu Brussel).